गण्डकी । गण्डकी प्रदेशमा आठ लाखभन्दा बढीले स्वास्थ्य बिमा गरेका छन्। स्वास्थ्य बिमा बोर्ड प्रदेश कार्यालयका अनुसार हालसम्म आठ लाख छ हजार नौ सय ४१ जना स्वास्थ्य बिमामा आबद्ध भएका हुन्। बिमित परिवारको सङ्ख्या दुई लाख ७५ हजार ७६ पुगेको बोर्डका प्रदेश संयोजक महेश ठाकुरले जानकारी दिए।
सरकारको सामाजिक सुरक्षा कार्यक्रमअन्तर्गत विसं २०७३ असारमा गण्डकीमै पहिलोपटक बागलुङबाट स्वास्थ्य बिमा सुरु भएको थियो। अहिले प्रदेशका ११ वटै जिल्लामा स्वास्थ्य बिमा कार्यक्रम लागू भएको छ।
पछिल्लो पटक विसं २०७७ चैतदेखि हिमालपारिको जिल्ला मुस्ताङ र मनाङमा कार्यक्रम विस्तार गरिएको थियो। बोर्डको आकँडाअनुसार सबैभन्दा बढी कास्की जिल्लामा स्वास्थ्य बिमाको पहुँच पुगेको देखिएको छ।
कास्कीका हालसम्म दुई लाख २२ हजार पाँच सय २४ जना स्वास्थ्य बिमामा जोडिएका छन्। यो प्रदेशको कूल जनसङ्ख्याको ४५ प्रतिशत हो। सबैभन्दा कम मनाङमा चार सय ५९ जनाले स्वास्थ्य बिमा गरेका छन्।
स्याङ्जामा एक लाख १७ हजार नौ सय १४, तनहुँमा एक लाख सात हजार आठ सय ९३, बागलुङमा ९० हजार ४२, गोरखामा ८५ हजार छ सय ६५, नवलपुरमा ८६ हजार एक सय ६५, गोरखामा ८५ हजार छ सय ६५, लमजुङमा ३१ हजार आठ, म्याग्दीमा २८ हजार सात सय ४५, पर्वतमा २८ हजार चार सय ४९ र मुस्ताङमा नौ सय २१ जना स्वास्थ्य बिमामा आवद्ध छन्।
स्तरीय अस्पतालबाट सेवा लिन पाइने भएकाले कास्कीमा बिमा गर्नेको सङ्ख्या बढ्दो पाइएको हो। मनाङ र मुस्ताङमा ढिलो गरी कार्यक्रम लागू भएकाले बिमा गर्नेको सङ्ख्या न्यून देखिएको हो। ती जिल्लामा जनसङ्ख्या पनि कम छ।
बोर्डले चालु आवमा गण्डकीको ५० प्रतिशत जनसङ्ख्यामा बिमाको पहुँच पुर्याउने लक्ष्य लिएको छ। हालसम्म कास्कीमा ४५, स्याङ्जामा ४१, बागलुङमा ३४, तनहुँमा ३३, गोरखामा ३२, नवलपुरमा २८, म्याग्दीमा २५, लमजुङमा १८, पर्वतमा १८, मनाङ र मुस्ताङमा समान सात प्रतिशत जनसङ्ख्या स्वास्थ्य बिमा जोडिएको बोर्डले जनाएको छ।
सत्तरी वर्ष नाघेका ज्येष्ठ नागरिक, गम्भीर प्रकृतिका दीर्घ रोगी, अतिअशक्त र गरिब परिचयपत्र पाएका परिवारको निःशुल्क स्वास्थ्य बिमा गर्ने गरिएको बोर्डका प्रदेश संयोजक ठाकुरले बताउनुभयो। गरिब पहिचान भएर परिचत्रपत्र पाएका बागलुङ, गोरखा र तनहुँका परिवारले मात्र निःशुल्क बिमाको सुविधा पाएका छन्।
सरकारले प्रदेशका अन्य जिल्लामा गरिब परिवार पहिचान गरेको छैन। “कैदीबन्दी, अनाथलय र आश्रममा रहने व्यक्तिलाई पनि स्वास्थ्य बिमामा जोड्न पहल भइरहेको छ”, उनले भने,“सबै नागरिकलाई बिमाको पहुँचमा ल्याउने बोर्डको लक्ष्य छ।”
बोर्डले बिमितलाई स्वास्थ्य सेवा उपलब्ध गराउन प्रदेशभित्र ५३ वटा अस्पताल तोकेको छ। पाँच जनासम्मको परिवारले वार्षिक रु तीन हजार ५०० को बिमा गरेबापत रु एक लाखसम्मको उपचार सेवा पाउँछन्। पाँच जनाभन्दा बढीको परिवार भएमा प्रतिसदस्य रु सात सय थप्नुपर्ने प्रावधान छ। ठूलो परिवारले रु दुई लाखसम्मको उपचार सेवा पाउने बोर्डको भनाइ छ।
बोर्डले तोकेको ११ सय ३३ प्रकारका औषधि, शल्यक्रियासहित जटिल रोगको उपचार पनि बिमाबाट हुने संयोजक ठाकुरले उल्लेख गर्नुभयो। स्वास्थ्य बिमा कार्यक्रम लागू भएपछि अस्पतालमा बिरामीको पनि चाप बढ्दो छ।
बागलुङस्थित धवलागिरि अस्पतालका स्वास्थ्य बिमाका स्रोत व्यक्ति भरत सापकोटाले अस्पतालमा आउने दैनिक बिरामीमध्ये ६० देखि ७० प्रतिशतले बिमाको सुविधा लिने गरेको बताए। “हनिर्या, पित्तथैली, एपेन्डिस आदिको शल्यक्रियादेखि बहिरङ्गका अधिकांश सेवा बिमा गरेका व्यक्तिले पाउँछन्”, उनले भने, “स्वास्थ्य बिमा सुरु भएपछि अस्पतालमा बिरामीको चाप पनि बढ्दो छ।”
गत साउनदेखि पुस मसान्तसम्ममा बिमामा जोडिएका २१ हजार छ सय जनाले धवलागिरि अस्पतालबाट सेवा लिएको जनाइएको छ। जनआन्दोलनका घाइते, बेपत्ताभएका व्यक्ति, द्वन्द्वप्रभावित, ‘ख’ वर्गको अपाङ्गता भएका व्यक्ति र नियमित डायलासिस गर्नुपर्ने बिरामीका परिवारको पनि निःशुल्क स्वास्थ्य बिमा गर्न सुरु गरिएको छ।
प्रदेशको स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या मन्त्रालयको वार्षिक कार्यक्रमअन्तर्गत लक्षित समूहमा निःशुल्क स्वास्थ्य बिमा कार्यक्रम लागू भएको हो। अपाङ्गता परिचयपत्र, डायलासिस गर्नुपर्ने बिरामीको अस्पताल रिपोर्ट, द्वन्द्वप्रभावित, जनआन्दोलनका घाइतेको परिचयपत्र, परिचयपत्र नभए जिल्ला प्रशासन कार्यालयको सिफारिसका आधारमा बिमा दर्ता हुने गरिएको छ।वडा तहमा खटिएका दर्ता सहयोगीमार्फत बिमा दर्ता हुने गरेको बागलुङ बिमा बोर्डका संयोजक दिनेश जिसीले बताए।
स्वास्थ्य बिमाको महत्वबारे बुझाएर परिवार र तिनका सदस्यलाई बिमामा जोड्ने गरिएको छ। पहिलो वर्ष बिमा गरेका कतिपय बिमितहरुले अर्को वर्ष नवीकरण नगर्ने गरेको पनि पाइएको जिल्ला संयोजक जिसीको अनुभव छ।
सरकारले गरिब परिचयपत्र सबै जिल्लामा उपलब्ध गराउन सके गरिब तथा विपन्न परिवारले लाभ उठाउने देखिन्छ। स्वास्थ्य बिमाको प्रभावकारिता बढाउन जनस्तरमा सचेतनाको पनि खाँचो छ। स्वास्थ्य सेवामा नागरिकको सहज पहुँचका लागि सुरुमा बागलुङ, इलाम र कैलालीमा स्वास्थ्य बिमा कार्यक्रम लागू भएको थियो। अहिले ७७ वटै जिल्लामा उक्त कार्यक्रम पुगेको छ।
