अन्तर्राष्ट्रिय नारी दिवस: इतिहास, प्रदर्शन र उत्सव

१.कसरी यो सुरु भयो ?

सन् १९०८ मा न्यू योर्क सिटीमा १५ हजार महिलाहरूले कामको घण्टा छोट्याउन, राम्रो तलब दिन र आफूलाई मतदानको अधिकार प्राप्त होस् भनेर गरेको प्रदर्शनदेखि बीजारोपण भएको थियो।त्यसको एक वर्षपछि द सोसलिस्ट पार्टी अफ अमेरिकाले पहिलो राष्ट्रिय नारी दिवस घोषणा गर्‍यो।

उक्त दिनलाई अन्तर्राष्ट्रिय बनाउने विचार चाहिँ क्लारा जेटकिन नामकी कम्युनिस्ट अभियानकर्मी र महिला अधिकारवादी महिलाले अगाडि सारेकी थिइन्।उनले उक्त विचार कोपेनहागनमा कन्फरेन्स अफ वर्किङ विमिन नामको सन् १९१० मा भएको सम्मेलनमा सुझाव दिएकी थिइन्। त्यो सम्मेलनमा १७ देशका १०० जना महिला सहभागी थिए। र उनीहरूले त्यस सुझावलाई सर्वसम्मत रूपमा सहमति जनाएका थिए।

त्यो पहिलो पटक सन् १९११ मा अस्ट्रिया, डेनमार्क, जर्मनी र स्वीट्जरल्यान्डमा मनाइएको थियो। त्यसको सयौँ वर्ष सन् २०११ मा मनाइएको थियो। त्यसैले यो वर्ष हामीले १११औँ नारी दिवस मनाइरहेका छौँ।सन् १९७५ मा संयुक्त राष्ट्र सङ्घले त्यसलाई मनाउन सुरु गरेपछि नारी दिवस औपचारिक रूपमा अन्तर्राष्ट्रिय बन्न पुग्यो। राष्ट्र सङ्घले पहिलो नारा “सेलेब्रेटिङ द पास्ट, प्लानिङ फर द फ्युचर अर्थात् विगतलाई उत्सवको रूपमा मनाउने र भविष्यको योजना बनाउने” भन्ने राखेको थियो।

अन्तर्राष्ट्रिय नारी दिवस महिलाहरू समाजमा कति अगाडि बढे, राजनीति र अर्थतन्त्रमा कति अगाडि बढे भनेर मनाउने दिवस बनेको छ। र विद्यमान असमानताबारे चेतना बढाउन कतै विरोध प्रदर्शन र जुलुस गरेर यो दिवस मनाउने गरिन्छ।

२. किन ८ मार्च ?

३. किन मानिसहरू प्याजी रङका कपडा लगाउँछन् ?

“प्याजी रङले न्याय र गरिमा जनाउँछ। हरियोले आशा जनाउँछ। सेतोले पवित्रता जनाउँछ तर यो विवादमा पनि छ। यी रङहरू सन् १९०८ मा यूकेको विमिन्स सोसल एन्ड पोलिटिकल युनियन बाट सुरु भएको हो”उनीहरू भन्छन्।

४.के अन्तर्राष्ट्रिय पुरुष दिवस पनि छ ?

छ नि नोभेम्बर १९ तारिखका दिन।तर यो सन् १९९०को दशकदेखि मात्र मनाउन थालिएको हो। यसलाई संयुक्त राष्ट्रसङ्घले अनुमोदन गरिसकेको छैन। तर यूके लगायत ८० देशमा यो मनाउन थालिएको छ।यो दिनमा “पुरुषले संसार, उनीहरूका परिवार र समुदायलाई दिने सकारात्मक देनलाई मनाइन्छ” आयोजकहरूका अनुसार यो दिवसले सकारात्मक र प्रेरक व्यक्तित्वहरूबारे जानकारी सार्वजनिक गर्ने, पुरुषको स्वास्थ्य इत्यादिबारे चेतना जगाउने र जेन्डर सम्बन्ध सुधार्ने काम गरिन्छ। सन् २०२१ को नारा “पुरुष र महिलाबीच राम्रो सम्बन्ध” भन्ने थियो।

५. नारी दिवस कसरी मनाइन्छ र के यो वर्ष भर्चुअल समारोह हुनेछन् ?

अमेरिकामा मार्च महिना महिलाको इतिहास महिनाका रूपमा मनाइन्छ। राष्ट्रपतिद्वारा हरेक वर्ष अमेरिकी महिलाहरूले गरेको प्रगति विवरण उल्लेख गर्ने चलन छ। केही कार्यक्रम भर्चुअल हुनेछन्।

६. हामीलाई यो किन चाहिन्छ ?

अफगानिस्तानमा तालिबानहरू सत्तामा आएपछि दशौँ लाख महिलाको जीवन परिवर्तन गरिएको छ।केटीहरूलाई स्कूले शिक्षाबाट वञ्चित गरिएको छ। महिला मन्त्रालय खारेज गरिएको छ र धेरै महिलाहरूलाई कार्यालयको काममा नआउन भनिएको छ।कोरोनाभाइरस महामारीले पनि महिला अधिकारमाथि असर पारेको छ।

वर्ल्ड इकोनोमिक फोरमको ग्लोबल जेन्डर ग्याप रिपोर्ट २०२१ का अनुसार महामारीले विश्वव्यापी जेन्डर ग्याप बढाइदिएको छ।यूएन विमिनले सन् २०२१ मा १३ देशको तथ्याङ्कमा आधारित भएर गरेको एक अध्ययनमा कोभिड १९ का बेला ४५ प्रतिशत महिलाले कोभिड १९ महामारीका बेला कुनै न कुनै किसिमको हिंसा भोग्नुपरेको बताएका थिए।

महामारी चलिरहेको भए पनि सन् २०२१ मा संसारभर नारी दिवसका दिन प्रदर्शनहरू भएका थिए।तर पछिल्ला केही वर्ष नेतृत्वमा नारीहरू सन्दर्भमा केही प्रगति पनि भएका छन्। सन् २०२१मा कमला ह्यारिस पहिलो अश्वेत जाति र पहिलो एसियन अमेरिकनका रूपमा अमेरिकी उपराष्ट्रपति बनिन्।

सन् २०२१ मा न्यू जिल्यान्डले महिला र उनका पार्टनरहरूलाई गर्भपतन वा मृत बच्चा जन्मे भने शोक बिदा अनुमोदन गर्‍यो। र यौन दुर्व्यवहार सन्दर्भमा मीटु कुराकानीको असर त झन् कसैले बिर्सनै सक्दैन। त्यो सन् २०१७ मा सुरु भएको हो।

सन् २०२२ को ज्यानुअरीमा मोरक्कोमा एक जना विश्वविद्यालयका लेक्चररलाई दुई वर्ष जेल हालियो। फेब्रुअरी २०२२ मा कोलम्बियाले गर्भावस्थाको पहिलो २४ हप्तामा हुने गर्भपतनलाई वैध बनायो। तर यही समयमा अमेरिकामा भने गर्भपतनलाई कतिपय राज्यमा कडा बनाइएको छ।

बीबीसीनेपालीबाट